İdrar kaçırma, mesane yani idrar torbasından irademiz dışında idrarın dışarı akması olarak tanımlanır. İdrar kaçağı çoğu zaman idrar yolundan olmakla birlikte üriner fistül dediğimiz bazı özel durumlarda kalın bağırsak, cilt ya da kadın cinsel organı (vajen) yoluyla da olabilir.
Her cinsiyet ve yaşta idrar kaçırmanın değişik tipleri, nedenleri ve nedene göre değişik tedavileri vardır. Ancak hastalar genelde idrar kaçırmanın tek bir durum olduğunu, hafif idrar kaçıranların ilaçla, daha şiddetli idrar kaçıranların ise cerrahi olarak tedavi edildiklerini düşünürler. Aslında bu gerçeğin; yani bir tedavi seçiminin bir hasta için doğru iken bir başka hasta için yanlış olabileceğinin hastalara çok iyi anlatılması gerekiyor.
İdrar kaçırma aslında sandığımızdan çok daha sık görülen; ancak hekime başvurmada ya da ifade etmede sosyokültürel nedenlerle ihmal edilen bir sorun. Her yaş ve cinsiyette görülebilir. İdrar kaçırma tek bir hastalık değildir. Diğer bir deyişle her idrar kaçırma aynı olmaz. Farklı tipleri ve bu tiplerin farklı nedenleri mevcuttur. Bu nedenle tedavi yolları da idrar kaçırmanın tipi ve nedenine göre değişir. Bazen sadece yaşam kalitesini bozar; bunu kişinin sosyal, ailesel ve meslek yaşamını etkileyerek yapar. Fakat bazen de buna ek olarak, sorunun altında ciddi nörolojik ya da hormonal bozukluk yatabilir. Böyle bir durumda tanının gecikmesi başka sistemik sorunlara yol açabilir.
Genel anlayışımıza göre bizi mutsuz etse de masum bir durum olarak düşündüğümüz idrar kaçırma öldürebilir mi? Yanıt: Evet… Nasıl mı? Örneğin kronik böbrek yetmezliğine ve kan zehirlenmesine (kana mikrop karışması, sepsis) yol açarak… İşte bu yazı dizimizde önce erkeklerde, sonra kadın ve en son da çocuklarda idrar kaçırmayı tanı ve tedavideki son gelişmeler ışığında inceleyeceğiz.
Erkeklerde İdrar Kaçırma
Erkekler aslında kadınlara oranla daha şanslılar çünkü idrar tutmayı sağlayan kas yapısı erkeklerde daha sağlam ve bu yapıyı bozabilecek çocuk doğurma travması yaşamıyorlar. Bu nedenle idrar kaçırma genel olarak erkeklerde kadınlara oranla daha az görülüyor. Ama görüldüğü zaman yaşam kalitesini kadınlara oranla daha fazla bozuyor. Belki bu nedenle idrar kaçıran erkek hemen bir üroloji uzmanına koşarken, idrar kaçıran kadınlarda aynı davranışı gözlemlemiyoruz. Kadınlar özellikle belirli yaşın üzerinde idrar kaçırmayı yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak algılayabiliyorlar. Ya da söylemekten utanıyorlar. Bir de çevrelerinde başarısız bir idrar kaçırma tedavisi yaşamış bir örnek varsa bu idrar kaçıran kadınların hekime başvurmalarını engelliyor. Hafif ya da orta derecede idrar kaçıran birçok kadın yaşamını iç çamaşırının içine yerleştirdiği bir ped ile hiç hekime başvurmadan sürdürmektedir. Ancak az miktarda idrar kaçırsa da erkeklerde hekime başvurma eğilimi daha yüksek.
Erkelerde İdrar Kaçırmanın En Sık Görülen Nedenleri
İdrar sonunda damlama: Burada kast edilen idrar yapmayı bitirdikten sonra kişi ayağa kalktığında veya iç çamaşırını çektiğinde damlama şeklinde idrarın gelmeye devam etmesidir. Bazen giysileri ıslatacak kadar idrar kaçağı gözlenebilir ve oldukça can sıkıcı olabilir. Her yaşta erkeklerde görülebilse de çoğu zaman iyi huylu prostat büyümesiyle birliktedir. Prostat büyümesinin mesane çıkım tıkanıklığına yol açtığı durumlarda, prostatın idrar yoluna doğru büyüyen kısımlarını çıkarmaya yönelik operasyonla (prostatektomi) tıkanıklığın açılması sonrası kaybolabilir. Dış idrar yolunda, kalın bağırsakların çeperinde yıllar içinde oluşan küçük baloncukların (divertikül) oluşumu da idrar sonu damlamalarına yol açabilir. Böyle durumlarda bu baloncukların çıkarılması ve idrar yolunun tamiriyle sorun düzelebilir. Bu durumların dışında ortaya çıkabilecek idrar sonrası damlamaların tedavisi daha zor olabilir. Bu zor olgularda ne yazık ki medikal tedavi de yüz güldürücü değildir. Tedaviye yanıt vermeyen hastalara dış idrar yolunu daha efektif boşaltmaya yönelik bazı teknikleri öğretmek faydalı olabilir.
Prostat büyümesine bağlı mesane çıkım tıkanıklığının zamanında tedavi edilmemesine bağlı ortaya çıkan idrar kaçırma: Prostsıvı alımına özen gösterin.at büyümesi erkeklerde 50 yaşından sonra oldukça sık görülen, bazen çok daha erken yaşlarda da rastlanabilen bir durumdur. Her prostat büyümesi mesane çıkım tıkanıklığı yapmaz. Ancak yaptığı durumlar zamanında tedavi edilmez ise mesane içinde oluşan yüksek hidrostatik basınç mesane duvarını geri döndürülemez derecede bozabilir ve mesane hem depolama hem de boşaltma görevini yapamaz hale gelebilir ve mesane aşırı aktivitesine bağlı sıkışma tipi veya mesane kası zayıflığına bağlı taşma tipi idrar kaçırma ortaya çıkabilir. Hastalarımızın bilinç ve bilgi düzeylerindeki artış nedeniyle bu tür idrar kaçırmaların sayısı azalmakla birlikte, yine en sık gördüğümüz idrar kaçırma nedenleri arasında yer almaktadırlar. Tedavisinde prostat büyümesine bağlı tıkanıklığın ortadan kaldırılması yanında mesane kasına yönelik medikal tedaviler uygulanmaktadır.
Prostat ameliyatları sonrası görülen idrar kaçırma: Özellikle prostat kanseri tedavisinde uyguladığımız radikal yani prostatın tamamının seminal veziküller ile birlikte çıkarma operasyonları, daha seyrek olarak da iyi huylu prostat ameliyatları sonrası idrar tutmayı sağlayan “üretral sfinkter” adı verilen yapının zarar görmesi nedeniyle meydana gelirler. Tedavisinde sfinkteri güçlendiren kas egzersizleri, medikal ajanlar ve son çare olarak da cerrahi tedaviye başvurulmaktadır. Cerrahi tedavide altın standart suni üretral sfinkter takılması ameliyatlarıdır.
Hangi Hastalıkların Habercisi?
Prostat hastalıkları ve bunların tedavileri erkeklerde idrar kaçırmaya neden olabiliyor. Bu saydıklarımızın dışında da özellikle yaşlanmayla sıklığı artan sistemik ve nörolojik hastalıklar da hem erkeklerde hem kadınlarda idrar kaçırmaya yol açabiliyor. Hatta bazen bu hastalıkların ilk belirtisi olarak da ipucu veriyorlar. Bunlara örnek olarak da şeker hastalığı (diyabet), Parkinson hastalığı ve inme (serebrovasküler olaylar) verilebilir. Bu gerçek de idrar kaçırmanın ihmal edilmemesi gereken bir belirti olduğunu tekrar hatırlatıyor. Elbette bu hastalıkların tanıları konulduğunda tedavi hedefi mesane oluyor çünkü bu hastalarda idrar kaçırmanın nedeninin mesanenin nörojenik (sinirden ileri gelen) kontrolündeki bozulma olduğunu biliyoruz. Tedavinin başarısında tanının erken konulması ve mesanede kalıcı değişikliklerin engellenmesi hayati önem taşıyor.
Korunmak İçin
40 yaşından sonra rutin yıllık ürolojik kontrollerinizi yaptırın.
Mesanenin doğru kullanılmasının sağlamak için, idrarınızı uzun süre tutmayın ve yeterli
sıvı alımına özen gösterin.
Her türlü idrar yakınmasında zaman kaybetmeden bir üroloji uzmanına başvurun.
Prof. Dr. Tufan Tarcan
YORUMLAR (İLK YORUMU SİZ YAZIN)